NASA, “Vatandaş Bilimi” ismini verdiği yeni bir proje başlattı ve bu sayede, dünyanın her yerinden ilginç atmosfer gözlemlerini kaydeden insanların videolarını inceleyerek dünyayı daha iyi anlamaya çalışıyor. Bu sırada çok ilginç videolar da ortaya çıkıyor.
Bir videoda, fırtınanın çok yukarısında, kırmızılı bir şekil belirip yok oluyor. Eğer buna şahit olduysanız, Dünya’nın üst atmosferindeki en az anlaşılan elektriksel olaylardan biri olan “sprite“a tanık olmuşsunuz demektir. Bilim insanları bu “sprite”ları yakalamak için aylarca süren projelerde pahalı bilimsel uçuşlar yaparak dünyanın her köşesinde fırtına avlamaya çalışıyorlar. Ancak siz bunu cebinideki telefonun kamerasıyla kaydettiyseniz, fotoğrafınız çığır açan bir bilimsel keşfe katkıda bulunabilir.
NASA’nın en yeni “Citizen Science” projesi olan “Spritacular”, “sprite”lar ve Geçici Luminans Olayları (TLEs) hakkında daha fazla gözlem yakalamak için kullanılıyor. TLE’ler, fırtınaların üzerinde meydana gelen ve kısa ışık parlamaları üreten çeşitli elektriksel olaylar anlamına geliyor.
Maryland, Greenbelt’teki NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde görevli uzay fizikçisi ve Spritacular’ın baş araştırmacısı Türk bilim insanı Dr. Burcu Koşar, “İnsanlar ‘sprite’ların harika görüntülerini yakalıyor, ancak bunlar internet üzerinden dağınık bir şekilde paylaşılıyor ve bilim camiasının çoğu bu çekimlerden habersiz. Spritacular sayesinde, bilimsel araştırmalar için erişilebilir ve kolayca kullanılabilecek ilk ‘sprite’ ve diğer TLE’lerin kitlesel kaynaklı veri tabanını oluşturuyoruz,” diyor.
Bu projede çekilen fotoğraflardan biri de 3 Haziran günü Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan çekilen bir fotoğraf ve bu kırmızı ışıkların tüm gizemini ortaya koyuyor:
“Sprite”lar, fırtınaların çok yukarısında, yaklaşık 80 kilometre yükseklikte meydana geliyor. Bu etkileyici görüntüler, şimşek çaktıktan sonra beliriyorlar ve genellikle dağınık dumanlar ve parlak, dikenli kıvrımların birleşiminden oluşan kırmızı bir flaş olarak dikkat çekiyorlar. Bazı “sprite”lar ise fırtınaların üzerinde dans ederek birbiri ardına açılıp kapanıyor. Ne var ki bilim dünyanın bunların nasıl ve neden oluştuklarına dair henüz çok tatmin edici bir cevaba sahip değil.
Peri ışıkları
Yüzyıllardır fırtınaların üzerinde garip ışık flaşları görüldüğüne dair görgü tanıklığı raporları var, ancak ilk kez böyle bir olay 1989’da kameraya yakalandı. Minnesota Üniversitesi’nden araştırmacılar, yaklaşan bir roket uçuşu görevi için düşük ışıklı bir televizyon kamerası test ediyorlardı. Tamamen tesadüfen, kamera şu anda “sprite” olarak adlandırdığımız şeyin ilk görüntüsünü yakalamayı başardı.
